De wijze lessen van Daniël Arends: 'Ik ben goed geworden omdat ik zo lang dacht dat ik slecht was' (tips van Dave #1)
En 9 andere lees-, kijk- en luistertips van deze maand
Het leek me wel aardig om aan het eind van de maand een paar artikelen, films, series, boeken, documentaires, podcasts, beeldhouwwerken, vogelhuisjes of andere vormen van kunst en vermaak met mijn abonnees te delen. Dus dat ga ik doen.
Het zijn er tien in totaal. Het merendeel is ook echt deze maand verschenen. Maar dat is geen vereiste. Ik houd me vast aan de narcistische regel dat ik het aanbevolen werk deze maand zelf moet hebben gezien, gelezen of beluisterd.
Maak je klaar om het hartgrondig met mij (on)eens te zijn.
ARTIKEL
1. Joost de Vries - Lager mikken om raak te schieten (De Groene Amsterdammer)
We beginnen met een recente verschijning. Deze bespreking van ‘Morele ambitie’, het nieuwe boek van Rutger Bregman, kwam pas afgelopen woensdag online. Maar het maakte meteen alle eerder verschenen besprekingen overbodig. (God, wat konden columnisten slecht verbergen dat hun kritiek uitsluitend uit persoonlijke ergernis bestond.)
Bregman is een PR-machine. Ik kijk er met bewondering naar. Helaas is dat talent voor PR ook zijn denken gaan infecteren, of in elk geval zijn schrijven. Joost de Vries legt in De Groene heel goed uit hoe dat werkt.
Het enerverende aan Morele ambitie is dat op elk moment alles kan gebeuren: binnen luttele pagina’s kan hij van slavenhandelaren naar Jozef Stalin naar blindengeleidehonden gaan. Het verveelt geen seconde. Maar het vergt wel een actieve leeshouding, want Bregman is primair een retoricus, een verkoper van zijn idee. Oftewel: als lezer moet je je alinea na alinea, zin na zin, verzetten tegen uitspraken die hij presenteert als feiten, omdat ze in werkelijkheid slechts meningen zijn.
Terwijl ik dit schrijf, staat het artikel nog gratis online. Wanneer jij dit leest, misschien al niet meer. Dat zou mij spijten. Probeer het anders in een incognitovenster, of neem een abonnement.
Ben je te lui om te lezen, dan kun je ook deze aflevering van de podcast Boeken FM beluisteren. Wederom met Joost de Vries, en wederom over dat boek van Rutger Bregman.
De recensie in NRC beviel me trouwens ook.
FILM
2. The Zone of Interest (2023)
Wat inmiddels alweer voelt als een eeuwigheid geleden, zag ik The Zone of Interest in de bioscoop. Een film over de Duitse kampcommandant Rudolf Höss en zijn gezin, dat naast Auschwitz woonde. Ik wilde er een stukje over schrijven, maar hield daar al snel weer mee op omdat ik niet verder kwam dan varianten op: erg hè, de Holocaust. En wat ik van anderen las, bevestigde mijn keuze. Er werd veel gezegd en geschreven over de banaliteit van het kwaad, over de vermeende parallel met Gaza, zelfs de bio-industrie werd erbij gehaald. We waren allemaal een soort familie Höss, als je erover nadacht.
Ik zag er iets anders in, besef ik inmiddels. Wat de film voor mij zo grimmig maakt, is niet het zogenaamde wegkijken, maar juist het omarmen van de genocide. Rudolf en Hedwig, Rudolfs vrouw, weten dondersgoed wat er gebeurt, voortdurend zijn er toespelingen. Ze hebben er alleen niet zoveel problemen mee.
‘Als ik zou willen zou ik mijn man je as over de velden kunnen laten verstrooien,’ snauwt Hedwig naar een gevangene die wordt gedwongen de familie te bedienen. Geen cognitieve dissonantie, maar machtswellust.
Ik kon me nog het meest vinden in deze passage uit de bespreking van Arnon Grunberg in de Volkskrant. (Voor de helderheid: Glazer is Jonathan Glazer, de regisseur.)
Waar Glazers film over gaat, en in dat opzicht bevindt de film zich aan gene zijde van de moraal, is de mogelijkheid dat massamoord voor de moordenaar en vooral voor de meeloper niet meer hoeft te zijn dan wat ongerief.
Enfin, ga zelf maar kijken. Kun je daarna dit interview lezen met Brigitte Höss, de dochter van.
3. Anatomy of a Fall (2023)
Deze film kwam eind vorig jaar al uit in Nederland, maar ik zag hem pas deze maand. Verhaal in het kort: vrouwelijke schrijver woont samen met mannelijke schrijver. Vrouw is succesvol, man niet. Man is bang om te falen, zegt vrouw. Vrouw is egoïstisch, zegt man. Beiden hebben gelijk, vermoedt de kijker.
Al in de eerste paar minuten, dus dit is geen spoiler, valt de man uit een raam. Dood. Gesprongen. Of is hij geduwd door zijn vrouw?
Zowel een spannend rechtbankdrama als een verrukkelijk verslag van een giftige relatie. En: bevat de beste ruziescène sinds het spektakel in Marriage Story (2019).
4. Perfect Days (2023)
Er zit iets in mij dat geluk wantrouwt. Wees gerust, daar hoeven we het niet over te hebben, ik noem het alleen even omdat het relevant is voor mijn beoordeling van deze film. Perfect Days gaat over een schoonmaker in Tokio. Vooral het eerste uur is zeer aangenaam, bijna hypnotiserend, maar het is moeilijk aan te wijzen waarin hem dat precies zit. De schoonmaker maakt wc’s schoon, kijkt af en toe tevreden om zich heen, verzorgt plantjes, geniet van het zonlicht. Iedere dag is een geschenk, is van zijn gezicht te lezen. Daarom stip ik dat wantrouwen aan: eigenlijk haat ik dit. Wat nou, genieten van het zonlicht, hij moet de strontresten van vreemden wegpoetsen, laat dat maar eens zien, vuile huichelaar; bij iedere andere vertolking van dit verhaal, zou ik zoiets denken. Maar mede door het acteerwerk van Koji Yakusho - het is een Japanse film - en door de beheerste, elegante stijl van Wim Wenders - de regisseur is dan weer Duits - werd dat wantrouwen van mij al in de eerste minuut in slaap gesust.
COMEDY
5. Jacqueline Novak – Get on your knees (Netflix)
Een cabaretier die anderhalf uur lang over weinig meer spreekt dan over pijpen. Ja, dat klinkt verschrikkelijk. Maar maak van de cabaretier een cabaretière en noem haar Jacqueline Novak en het blijkt een succes.
Ik kende Novak niet, maar ben nu fan. Ze heeft een merkwaardige manier van praten. Het lijkt alsof ze buiten adem is. Als ze niet grappig of slim was geweest, had het er waarschijnlijk zeer amateuristisch uitgezien. Gelukkig is ze dat wel.
Novak bespreekt de onzekerheid van een jonge vrouw - meid? Meisje? Klinkt allebei gek, dus toch maar jonge vrouw - die de andere sekse leert kennen. Een jonge vrouw die veel te veel nadenkt. Die zich verliest in taal, in observatie, in analyse; wat haar met die jongens enorm gedoe oplevert, maar vele jaren later een geweldige special.
DOCUMENTAIRE
6. A President, Europe and War (2022)
Dit wordt een oppervlakkige aanbeveling.
In de documentaire ‘A President, Europe and War’, te zien op NPO Plus - sorry, als je dat niet hebt; er is vast ook een andere manier - volgen we de Franse president Emmanuel Macron in zijn poging om Poetin te temmen, voor en na de aanval op Oekraïne. Geopolitiek, zeker, dat is al interessant.
Maar mijn plezier zat hem vooral in het gluren, moet ik eerlijk bekennen. De lichte machotoon van Poetin wanneer hij Macron aan de telefoon spreekt. Macron die niet met zich laat sollen. De broodjes op de ronde tafel in het Franse presidentiële vliegtuig. De diplomaten van Duitsland en Frankrijk die bevriende collega’s bij een accountancykantoor lijken. Het alledaagse vermengd met het historische; dat zie je niet vaak, op deze manier.
PODCAST
7. Ervaring voor Beginners - Daniël Arends
Ik ben goed geworden omdat ik zo lang dacht dat ik slecht was
Ik luister graag naar Daniël Arends. Maakt me eigenlijk niet uit waarover hij spreekt. Arends heeft originele gedachten. Hij is niet per se book smart, om het met een vervelend woord te zeggen - volgens mij heb ik hem ooit horen beweren dat hij nooit iets leest, zelfs geen krantenartikel - maar des te meer sociaal intelligent, emotioneel intelligent, of hoe je het ook wil noemen. Anders gezegd: hij heeft mensen door.
Wie hij het beste doorheeft, is zichzelf. Begin maart was Arends te gast bij Ervaring voor Beginners, de interviewpodcast van Theo Maassen. Beide heren hebben ontzettend goed nagedacht over hun vak, en het is een genot om mee te luisteren wanneer ze hun bevindingen met elkaar delen.
SERIE
8. The Crown (seizoen 6, Netflix)
Laat je niks wijsmaken door al die recensenten die teleurgesteld waren door hun eigen verwachtingen. Seizoen 5 van The Crown was inderdaad matig, maar het zesde seizoen is gewoon weer goed. Aflevering 8, Ritz, gewijd aan Margaret, de zus van Queen Elizabeth, behoort zelfs tot de top 5 van de hele serie.
Het voordeel van een laatste seizoen is dat je als kijker met alle personages een band hebt opgebouwd, en dat de makers die vertrouwdheid kunnen uitbuiten. Ze hoeven zich niet meer in te houden, het einde is in zicht.
Ja, soms gaat dat over het randje, maar er is nog genoeg om door ontroerd te raken.
9. De Joodse Raad (EO, NPO)
Ik heb er nog altijd een moeizame relatie mee, Nederlandse films en series. Ja, het is flauw om erover te beginnen, maar we moeten eerlijk zijn: er zijn niet zoveel goede acteurs in Nederland.
Toch is De Joodse Raad een zeer geslaagde serie. Pierre Bokma in de hoofdrol, dat scheelt. Het is een leerzame, confronterende vertelling van een essentieel onderdeel in onze geschiedenis. De deportatie van de Joden uit Nederland, in het bijzonder Amsterdam, en het gemak waarmee dat ging.
Beste acteerwerk, ik kende haar niet: Tanya Zabarylo, die juffrouw Levi speelt. (Is een Vlaamse, zegt Google. Hebben wij weer.)
10. Bodem (BNNVARA, NPO)
We blijken weer eens een absurd veelzijdig talent in Nederland te hebben rondlopen. Eva Crutzen was cabaretière, voor zover ik wist. Ik kende haar van Promenade, een van de beste tv-programma’s van de afgelopen jaren. (Komt trouwens weer terug, hoera.) Maar Crutzen kan nog veel meer. Ze bedacht, schreef en regisseerde Bodem, haar eigen serie.
Vrouw van bijna veertig zuipt, snuift en neukt - lompe, grove termen, maar die passen bij deze serie - zich een slag in de rondte om de dood van haar broer te vergeten, is ongeveer de premisse. Eigenzinnig, raar, pijnlijk en bovenal grappig. Meerdere keren hardop gelachen, waar krijg je dat nog.
Dat was ‘m, lezer. Als je het naar je zin hebt gehad, raad ik je aan om je in te schrijven voor deze nieuwsbrief. Dan zie je me snel weer verschijnen.
Fijn Pasen!
Dave
Ja, Ervaring voor Beginners is een geweldig interessante podcast!