Ik voel mij vies, toch schrijf ik: doen we!
Hoe ik het uitroepteken in mails en whatsappberichten leerde gebruiken
‘Clara gebruikt veel uitroeptekens in haar appjes,’ zegt schrijver Marja Pruis in een interview door Marlene Lunter in magazine Boekenpost. Pruis doelt op Clara Feij, de hoofdpersoon van haar laatste roman Huiswerk. ‘Ze doet dat om haar berichten positiever te maken, ze te verzachten of haar enthousiasme te laten blijken naar Rose [haar schoonmaakster]. Ook naar haar stagiaire doet ze dat, haar wil ze bemoedigen. Ik geloof er heilig in dat uitroeptekens in appjes het verschil maken.’
Pruis heeft natuurlijk gelijk. Zeker op WhatsApp zijn uitroeptekens onmisbaar. Wie ze niet gebruikt, is vermoedelijk een boekhouder van boven de zestig, of een sociopaat.
Toch heeft het jaren geduurd voordat ik bereid was mij aan het uitroepteken over te geven. Ik ben, zo kun je wel stellen, een sociopaat in recovery.
De sfeer van het uitroepteken
Het uitroepteken is niet alleen onmisbaar, het is ook goedkoop, schreeuwerig en ordinair. Het roept associaties op met McDonald’s, Xenos en SBS6. Boodschappen doen in je joggingbroek, een boer laten na een slok cola. Het uitroepteken is bovenal extravert, en mijn temperament staat daar lijnrecht tegenover; geen McDonald’s, maar een koude, verlaten heuvel op de Mongoolse steppe.
Er was een tijd dat ik het uitroepteken weigerde te gebruiken. Dan schreef ik: ‘Is goed’, wanneer iemand mij vroeg of ik die avond wilde afspreken, en schaamde ik me voor mijn gebrek aan enthousiasme. Maar ik moest wel, hield ik mezelf voor, want zó graag wilde ik nu ook weer niet afspreken, en een man die zichzelf serieus nam, moest eerlijk zijn — ongeacht de gevolgen.
Wat ik toen nog niet wist, is dat eerlijkheid iets voor kinderen is. Volwassenen liegen voortdurend. Ze doen zich opgewekter voor dan ze zijn, ze hebben geen zin om af te spreken, ze mompelen: o bah, maar ze schrijven: ‘Is goed, gezellig!’
Het uitroepteken is een vorm van beschaving.
Emotie die in je gezicht wordt gedrukt
De oorsprong van het uitroepteken is onduidelijk. Een populaire theorie is dat het ontstond in het Latijn. Een vrolijke uitroep in het Latijn is namelijk ‘io’, wat zoiets betekent als: hoera. Dit woord zou vaak aan het einde van een zin zijn geschreven, om er een vleugje euforie aan toe te voegen. Na verloop van tijd kwam de i boven de o te staan, waarna de o steeds kleiner werd en uiteindelijk veranderde in een punt.
Het benadrukken van een gevoel is precies wat mij zo tegenstaat in het uitroepteken. De schrijver roept geen emotie bij de lezer op, hij drukt zijn eigen emotie bij de lezer in het gezicht.
De Amerikaanse schrijver F. Scott Fitzgerald schreef ooit in de kantlijn van iemands script voor een toneelstuk: ‘Cut out all the exclamation points. An exclamation point is like laughing at your own joke.’
Het uitroepteken is Mark Rutte
Meestal wordt het uitroepteken gebruikt om vrolijkheid uit te dragen, het is alleen een oppervlakkige vorm van vrolijkheid. Niet voor niets is Mark Rutte grootgebruiker. Toen in 2021 sms’jes van hem openbaar waren gemaakt, schreef journalist Flóri Hofman in NRC:
De berichten van Rutte zijn bijna altijd kort en lezen vaak als een uitroep, door zijn uitbundige gebruik van uitroeptekens. „Zeker!!” of „Eens!!” Je ziet in de korte teksten ook de bijna altijd opgewekte premier die heel veel geweldig lijkt te vinden: „Te gek!” en „super!!”, of „top!!”
De mooiste, subtielste kritiek op het uitroepteken komt van J.D. Salinger. In het korte verhaal ‘For Esmé—with Love and Squalor’, te vinden in de bundel Nine Stories, beschrijft hij het briefcontact tussen een Amerikaanse soldaat in Duitsland aan het eind van de Tweede Wereldoorlog en zijn vriendin die thuis zit, ver weg van alle gruwelen.
They intended to get married at their earliest convenience. She wrote to him fairly regularly, from a paradise of triple exclamation points and inaccurate observations.
Waarom ik toch niet zonder uitroeptekens kan
Mijn minachting voor het uitroepteken leeft nog steeds, maar met de jaren ben ik wijzer geworden. Praktischer, vooral. Radicale oprechtheid is niet alleen lomp, het is ook gevaarlijk. Eerst weiger je uitroeptekens te gebruiken, dan ga je niet meer naar verjaardagen, en voor je het weet, spuug je voorbijgangers in het gezicht.
Ook besef ik nu dat doen alsof je in het paradijs leeft, soms nauwelijks te onderscheiden is van daadwerkelijk in het paradijs leven. Wie met tegenzin een uitroepteken gebruikt, wordt besmet door dat uitroepteken; ineens lijkt alles geweldig.
Afbeelding door Andrej Lišakov via Unsplash
Geestig stuk, punt. Had je hier nu een uitroepteken verwacht? Hopelijk komt het compliment voldoende binnen, punt.
Leuk stuk. (zonder uitroepteken). Laat ik nou precies andersom denken: ik gebruik het uitroepteken eigenlijk altijd in negatieve zin. Om mijn woede te benadrukken of om andermans ongelijk te bewijzen... oef. (Fijn weekend alvast)