Pieter Omtzigt heeft volkomen gelijk

En toch vergist hij zich. Alweer. Over de denkfout van een twijfelaar

Ik zat er klaar voor. Notitieblokje in de hand. Pieter Omtzigt was te gast bij BNNVARA-talkshow Bar Laat om uit te leggen waarom hij namens NSC tegen het Europese defensieplan had gestemd, en aan de hand van citaten wilde ik beschrijven wat er allemaal niet klopte aan zijn logica.

Maar terwijl ik die citaten noteerde — ‘Wij wijzen niet het hele plan af, maar heel gericht twee punten’, ‘Nou, deze motie gaat over de financíéring van de plannen’ — besefte ik dat dit zinloos was. De fout van Omtzigt zit hem zelden in wat hij zegt. Die zit hem eerder in wat hij onbenoemd laat.

De denkfout van een twijfelaar

Omtzigt is een twijfelaar, en twijfelaars zijn dol op stilstand. Als je niet beweegt, kun je ook geen fouten maken, is het onderliggende sentiment. Dus ga je naar redenen zoeken om jezelf te verlammen. Je hebt nog niet alle informatie, of het aangedragen plan is niet perfect, of je hebt meer tijd nodig om alle alternatieven in overweging te nemen. In elk geval heb je geen zekerheid — en dat kan de twijfelaar niet verdragen. Dus is hij tegen.

Vaak heeft de twijfelaar wel degelijk een punt. Ook Omtzigt verkondigt geen onzin. Onderdeel van het defensieplan ReArm Europe is het loslaten van bestaande begrotingsregels en het omarmen van Europese leningen. Daar zijn financiële risico’s aan verbonden.

Maar wat hij onbenoemd laat, is dat tegenstemmen net zo goed risico’s oplevert.

Even een simpeler voorbeeld

Stel dat ik twijfel tussen twee verschillende wasmachines: Siemens en Miele. Ik heb nooit genoeg informatie om met zekerheid te zeggen dat Siemens de betere wasmachine is. Maar ook niet dat Miele de betere wasmachine is. Zolang ik dat niet zeker weet, koop ik liever geen wasmachine. Met als gevolg dat ik mijn was met de hand moet doen. Dat is veel werk, maar ik heb in elk geval geen ongelijk gekregen. Mijn vriendin vraagt zich af waarom ik de knoop niet een keer doorhak. Met een vriendelijke glimlach schud ik mijn hoofd. Ik zeg: zowel Siemens als Miele kent nadelen.

Nou en, we hebben een wasmachine nodig, zegt mijn vriendin.

Uiteraard, zeg ik, we moeten alleen eerst zeker weten welke wasmachine de beste is. Ik ben niet geïnteresseerd in een wasmachine die een miskoop zou kunnen zijn.

Kies gewoon, schreeuwt mijn vriendin.

Weer lach ik vriendelijk. Ik zeg: je hoeft niet boos te worden, laten we alsjeblieft een beetje rationeel blijven. Het is onverstandig om uitgaven te doen wanneer we geen zekerheid hebben dat dit de juiste uitgaven zijn.

Mijn vriendin loopt weg, omdat ze er niet tegen kan hoe groot mijn gelijk is.

Een imperfecte steunverklaring aan Oekraïne

Op 24 februari, drie jaar na de inval van Rusland, brachten verschillende politieke partijen in Nederland gezamenlijk een steunverklaring uit aan Oekraïne. Het ging vooral om de symbolische waarde van de poster — ‘WE STAND WITH UKRAINE’ — die op sociale media werd verspreid. Maar in het bijbehorende pamflet, geschreven door GroenLinks-PvdA, stond dat Europa voor het eerst in lange tijd ‘volledig op zichzelf’ was aangewezen. Omtzigt kon zich daar niet in vinden. Hij had nog steeds vertrouwen in de Verenigde Staten, dus in plaats van ‘volledig’ kon daar beter ‘grotendeels’ staan, was ongeveer de strekking van zijn kritiek.

Tot zover geen vergissingen. Omtzigt kaartte dit aan nog voordat de verklaring was verstuurd. Prima, zijn goed recht.

Het ging pas fout toen Omtzigt geen reactie kreeg, waarop de verklaring zonder steun van NSC de deur uit ging en de partij zich besloot in te graven. Op X bevestigde NSC dat de verklaring bewust niet was getekend — vanwege dat ene zinnetje.

Zo was een alleszins redelijk voorstel tot een kleine aanpassing toch weer veranderd in een principekwestie. NSC had kunnen zeggen: stom, als we hadden geweten dat de verklaring alsnog zou worden verstuurd, dan hadden wij ook getekend. Of: we hadden graag vernomen dat een aanpassing geen optie was, dan hadden wij op basis daarvan een besluit genomen. Maar dat gebeurde niet. De verdediging werd alleen maar krampachtiger: wij staan achter ons besluit om niet te tekenen.

Aan Omtzigt zal het niet liggen

Een vergelijkbare kronkel ging vooraf aan de motie-Eerdmans. In zijn stemverklaring — bij Bar Laat kon Omtzigt er geen genoeg van krijgen om te verwijzen naar zijn stemverklaring, als we maar lang genoeg keken naar zijn stemverklaring, dan kwam alles goed — had hij aangegeven met welke twee punten van het Europese defensieplan hij moeite had. Hij was niet tegen het plan, benadrukte hij, hij was tegen die twee punten. Terwijl hij in werkelijkheid vóór de motie had gestemd, dus tégen het plan.

Wie een steunverklaring aan Oekraïne niet tekent om een zinnetje dat hem niet bevalt, geeft aan details belangrijker te vinden dan steun aan Oekraïne. Wie zich achter een motie tegen ReArm Europe schaart, geeft aan de financiële invulling van dit plan belangrijker te vinden dan het plan om Europa te herbewapenen.

Eén troost: als Poetin straks besluit om naast Oekraïne nog een Europees land binnen te vallen, kan Omtzigt zichzelf geruststellen. Hij is immers nooit tegen herbewapening geweest. Hij had alleen zijn twijfels bij de financiële invulling, waar zijn tegenstem een jammerlijk en onbedoeld gevolg van bleek te zijn.

---

---